روش های عیارسنجی طلا

طلا از جمله فلزات ارزشمندی است که دارای ویژگی های خاص بوده و جهت زیبایی و سرمایه گذاری خریداری می گردد.

این فلز چکش پذیر بوده و در برابر خوردگی از مقاومت بالایی برخوردار است و برای ساخت جواهرات مورد استفاده قرار می گیرد.

یکی از نگرانی های خریداران طلا، سنجش عیار طلا است.

در ادامه ما را همراهی کنید تا شما را با عیار طلا و چگونگی سنجش آن بیشتر آشنا کنیم.

عیار طلا

عیار طلا به مقدار خلوص طلا می گویند، این خلوص اعداد متفاوتی دارد که عدد مطرح در ایران که معاملات با آن انجام میشود عیار 750 که به عبارتی عیار 18 نیز گفته میشود.

زمانی که صحبت از مقدار عیار طلا میشود، منظور مقدار طلای خالص موجود در یک قطعه طلا است.

از آنجا که طلا فلزی نرم است برای ساخت جواهرات آن را با دیگر فلزات چون مس، نقره و … ترکیب می کنند و وجود این فلزات خود بر روی خلوص طلا اثر می گذارد و عیار آن را تغییر می دهد. طلایی که ۱۰۰ درصد خالص است دارای عیار ۲۴ است و زمانی که به آن طلای ۱۰۰ درصد خالص ۲۵ درصد فلزات دیگر اضافه شود عیار طلا تبدیل به ۱۸ میشود زیرا مقدار خلوص طلا به ۷۵ کاهش پیدا کرده است.

عیار طلا را به دو صورت نشان می دهند، یکی با عدد که ۲۴، ۱۸ یا ۱۴ است و دیگری درصد که به صورت ۱۰۰، ۷۵ و… می باشد.

عیار طلا بر روی قیمت طلا، رنگ آن و دوامی که دارد اثر می گذارد و هر چه میزان آن بالا تر باشد طلا خالص تر و نرم تر خواهد بود و طلای با خلوص بیشتر جهت سرمایه گذاری گزینه مناسب تری است‌.

عیارسنجی طلا

به فرایندی که از طریق آن مقدار خلوص طلا در قطعه ای از آن مشخص میشود، عیارسنجی طلا می گویند.

طلای خالص به دلیل نرمی که دارد از شکل پذیری زیادی برخوردار بوده اما چون میزان مقاومت فیزیکی آن کم است برای ساخت جواهرات گزینه مناسبی نیست. اما زمانی که‌ این طلای خالص را با دیگر فلزات چون مس، نیکل و… ترکیب می کنند مقاومت بالاتری پیدا کرده و جهت ساخت جواهرات مناسب میشود.

میزان طلای خالصی‌ که با دیگر فلزات ترکیب شده است نشان دهنده عیار طلا است و درصد طلای موجود در یک قطعه طلا و جواهر را مشخص می کند.

با انجام عیار سنجی می توانید مقدار طلای خالص موجود در کل وزن قطعه را مشخص کرد و نتیجه آن به صورت عدد عیار یا درصد طلا بیان میشود.

با انجام عیارسنجی ارزش واقعی طلا مشخص می گردد و از خرید طلای تقلبی جلوگیری می شود.

اهمیت عیارسنجی طلا

برای اینکه ارزش اقتصادی طلا و کیفیت واقعی آن را مشخص کنید نیاز به عیارسنجی طلا دارید. از مهم ترین دلایل استفاده از عیارسنجی طلا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ارزش واقعی طلا و درصد طلای موجود در یک قطعه مشخص میشود. برای اینکه قیمت طلا مشخص شود از عیار طلا استفاده می کنند و هر چه عیار بالاتر باشد طلا نیز گران‌تر است.
• از خرید طلای تقلبی و طلایی ناخالص جلوگیری میشود. با انجام عیار سنجی مقدار طلای موجود با مبلغ پرداختی بابت آن، هماهنگی دارد.
• باعث تضمین معاملات می گردد زیرا مشخص شدن عیار طلا اعتماد بین خریدار و فروشنده را رقم می زند‌. در بورس و هنگام انجام معاملات رسمی طلا طبق عیاری استاندارد پیش می روند.
• باعث مشخص شدن مناسب ترین طلا میشود‌ زیرا هر چه عیار طلا بالا باشد طلا نرم بوده و برای ساخت جواهرات گزینه مناسبی محسوب نمی‌شود و جواهرات را طبق عیار طلای موجود می سازند.
• از ضرر مالی جلوگیری می کند زیرا با مشخص بودن عیار مبلغی معادل عیار موجود پرداخت می گردد و از کلاه برداری کردن و ایجاد ضرر های اقتصادی جلوگیری می شود.

روش های عیار سنجی طلا

برای انجام عیار سنجی طلا روش های مختلفی وجود دارد که با به کار گرفتن این روش ها مقدار عیار طلا در یک قطعه طلا و جواهر با دقت بالایی مشخص میشود. این روش ها در دو دسته سنتی و مدرن قرار گرفته و به قرار زیر هستند:

‌استفاده از سنگ محک و اسید

یکی از روش های قدیمی و رایجی که جهت عیار سنجی طلا استفاده میشود روش سنگ محک و اسید است که در داخل کارگاه ها و طلافروشی ها به کار گرفته میشود.

برای استفاده از این روش به سنگ محک، تیزاب سلطانی یا اسید مخصوص، کاردک و قطعه ای طلا نیاز است.

برای انجام این تست با قطعه ای از طلا، بر روی سنگ محک خط مشخصی را ایجاد می کنند تا آن را به عنوان نمونه طلا در زمان استفاده از اسید به کار ببرند.

در این مرحله اسید مخصوص را با استفاده از قطره چکان بر روی طلا ریخته و طبق واکنشی که خط کشیده شده نسبت به اسید از خود نشان می دهد میزان عیار طلا مشخص می گردد.

با حل شدن و کمرنگ شدن خط  میزان عیار طلا کم است و زمانی‌که خط بدون تغییر باقی ماند عیار طلا بالا است.

در آخر خط نمونه با نمونه های استاندارد مقایسه میشود.

استفاده از سنگ محک و اسید برای تعیین عیار طلا همراه با مزایایی به شرح زیر است:

• روش سریع و کم هزینه است.
• برای انجام آن به تجهیزات پیچیده‌ای نیاز ندارید.
• از طریق آن می ‌توان عیار طلا را به راحتی مشخص کرد.

در کنار این مزایا استفاده از این روش همراه با یک سری معایب است که معایب عبارتند از:

• در مقایسه با روش ‌های دستگاهی از دقت پایینی برخوردار است.
• به تجربه و مهارت کافی نیاز دارد تا نتیجه مشخص شود.
• امکان آسیب دیدن سطح طلا وجود دارد.

انجام تست چگالی و وزن مخصوص

این روش جزو روش های سنتی عیار سنجی طلا است که طبق چگالی طلای خالص عمل می کند.

از تست چگالی و وزن برای طلا هایی که دارای سایز و شکل نامنظم هستند استفاده می کنند‌.

طلای خالص از چگالی ۱۹.۳ گرم‌ بر سانتی متر مکعب برخوردار است که برای مشخص شدن عیار طلا با استفاده از این تست وزن طلا در آب و هوا را محاسبه کرده و آن را با چگالی طلای خالص مقایسه می کنند.

در صورت ترکیب شدن طلا با فلزات دیگر چگالی آن از ۱۹.۳ کمتر یا بیشتر میشود. برای انجام این تست به ترازو، ظرف آب، قلاب جهت غوطه ور کردن طلا در آب و فرمول چگالی جهت انجام محاسبات نیاز است.

ابتدا وزن طلا در هوا اندازه گیری شده و سپس وزن آن در آب اندازه گیری می‌شود، بعد وزن هوا را تقسیم بر تفاوت وزن آب و هوا کرده و در چگالی آب ضرب می کنند.

عدد حاصل شده چگالی طلا است که با چگالی طلای خالص مقایسه میشود.

از مزایای استفاده از این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تخریبی در نمونه طلا رخ نمی دهد.
• روشی سریع و کم هزینه است.

در کنار این مزایا روش محاسبه چگالی با معایبی چون دقت پایین نسبت به دستگاه، وجود خطا و مشخص نشدن نوع فلزات مخلوط همراه است.

انجام تست مغناطیسی

از روش های سریع و ساده ای که جهت مشخص شدن طلای تقلبی مورد استفاده قرار می گیرد می توان روش تست مغناطیسی را نام برد که از طریق آن عیار دقیق طلا مشخص نمی‌شود و بیشتر طلای اولیه بررسی می گردد. طلایی که خالص است دارای خاصیت مغناطیسی نیست به همین دلیل چنان چه قطعه طلای نمونه به آهنربا جذب شد دارای فلزاتی چون آهن و نیکل و… است.

برای انجام این تست نیاز به قطعه ای طلا و آهنربا دارید. با نزدیک شدن قطعه طلا به آهنربا واکنش طلا بررسی شده، چنان چه جذب نشود دارای درصدی طلا است اما در صورت جذب شدن، تقلبی می باشد.

از مزایای تست مغناطیسی می توان موارد زیر را بیان نمود:

• روشی بسیار ساده است که خیلی سریع انجام می‌شود.
• برای انجام آن به تجهیزات پیچیده احتیاج ندارید.
• هنگام تست هیچگونه آسیبی به طلا وارد نمی‌شود.

در کنار مزایای این تست می ‌توان به معایبی چون مشخص نشدن عیار طلا و برخی آلیاژ های غیرمغناطیسی تقلبی اشاره کرد.

کوپلاسیون

از دقیق ترین روش های مشخص کننده عیار طلا است که معمولا در داخل آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد.

با استفاده از این روش طلای خالص از طلای ناخالص جدا شده و مقدار دقیق آن در داخل قطعه طلای نمونه مشخص می‌ گردد.

برای انجام این روش ابتدا قطعه طلا را با سرب ذوب می کنند تا ناخالصی ها با سرب ترکیب شوند و پوسته ای جداگانه را ایجاد نمایند.

طلای خالص در‌ این روش با سرب ترکیب و حل نمی‌شود.

مقدار وزن طلای خالص حل نشده اندازه گیری میشود و نسبت وزن آن به وزن قطعه طلای نمونه، مقدار خلوص طلا و عیار آن را مشخص می کند.

جهت انجام تست کوپلاسیون به کوره ذوب با دمای بالا، سرب مخصوص، ابزاری جهت جمع آوری طلا، ظرف مقاوم در مقابل حرارت و ترازو نیاز است. استفاده از این روش با مزایایی بشرح زیر همراه است:

• روشی بسیار دقیق و قابل اعتماد است.
• دارای استاندارد مرجع است که در آزمایشگاه ها استفاده میشود.
• برای طلا هایی که دارای ترکیبات پیچیده هستند گزینه مناسبی است‌.

در کنار این مزایا این روش با معایبی چون  تخریب نمونه، نیاز به تخصص و تجهیزات، زمانبر‌ و هزینه بر بودن همراه است.

استفاده از XRF یا Fluorescence اشعه ایکس

این روش جزو روش های مدرن و غیر مخرب جهت عیارسنجی محسوب میشود که در داخل فروشگاه ها و آزمایشگاه ها کاربرد دارد.

با استفاده از این روش عناصر موجود در طلا خیلی سریع مشخص میشوند‌.

با استفاده از دستگاه XRF  به قطعه طلا، اشعه ایکس تابانده شده و اینگونه اتم های موجود در آن تحریک می گردند و از خود اشعه فلورسانس ساتع می کنند که برای هر عنصر طیف متفاوتی دارند‌.

اینگونه مقدار خلوص طلا و دیگر فلزات با تحلیل کردن طیف ساطع شده مشخص می گردد.

از مزایای دستگاه XRF می توان موارد زیر را بیان نمود:

• روشی سریع و غیر مخرب است که از طریق آن طلا خرد یا ذوب نمیشود.
• میزان دقت نسبی آن بالا است و به صورت تقریبی عیار طلا را مشخص می کند.
• ناخالصی ها و آلیاژ های موجود در قطعه طلا را مشخص می کند‌.

در کنار این مزایا، معایب این روش شامل دقت کمتر نسبت به آزمایشگاه، گران بودن دستگاه و عدم نمایش ناخالصی های داخلی و زیرین می باشد که با توجه به این مزایا و معایب از این روش جهت تعیین عیار طلا و بررسی طلای خریداری شده و طلای فروش رفته استفاده میشود.

ICP-MS یا AAS

روش ICP-MS یا AAS جزو دقیق ترین روش های دستگاهی عیارسنجی طلا است که در آزمایشگاه های تخصصی و صنعتی به کار گرفته میشود.

از طریق این روش مقدار طلای خالص و مقدار دیگر عناصر مشخص میشود.

اصول کار در ICP-MS به این گونه است که ابتدا نمونه مورد نظر با اسیدی مخصوص حل شده و محلول بدست آمده در داخل پلاسما القایی قرار می گیرد تا اتم ها یونیزه شوند.

عناصر و غلظت دقیق یون ها با قرارگیری در طیف سنجی مشخص میشوند.

اصول کار در AAS  به این صورت است که نمونه را در ابتدا حل کرده و با تاباندن اشعه نور مخصوص به این محلول و جذب میزان نور به وسیله نمونه مورد نظر، مقدار طلا مشخص می گردد.

این روش نسبت به ICP-MS  از دقت کمتری برخوردار است.

مزایای استفاده از ICP-MS یا AAS عبارتند از:

• میزان دقت بالایی داشته و روشی قابل اعتمادی است.
• برای عیارسنجی طبق استاندارد ها روش مناسبی است‌.
• میزان عناصر و آلیاژ های موجود در نمونه را مشخص می کند.

در کنار این مزایا معایبی چون تخریب نمونه، زمان بر بودن، تجهیزات گران و استفاده از اپراتور متخصص قرار دارد.